Dotychczas odpowiedź na pytanie postawione w tytule dzisiejszego artykułu na bloga była jednoznaczna – TAK, ZUS może kwestionować wysokość wynagrodzenia, które ustaliły strony stosunku pracy w umowie o pracę. Ten pogląd był wyrażany dość jednolicie, tytułem przykładu można zacytować tezę z uchwały SN z dnia 27 kwietnia 2005 r., II UZP 2/05, gdzie stwierdzono, że:
„W ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.)”
Również w nowszym orzecznictwie ten pogląd należy uznać za ugruntowany. „Ustalenie rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być, w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne, jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu – art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p., a Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe (a więc także w zakresie wysokości świadczeń), jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa” – tak orzekł Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 19 stycznia 2018 r., III AUa 28/17, LEX nr 2447607.
Wydawać by się mogło, że kwestia nie podlega dyskusji i pozostaje się tylko bronić przed ZUS dowodząc, że wysokie wynagrodzenie pracownika odpowiadało jego zakresowi obowiązków, kwalifikacjom, doświadczeniu, odpowiedzialności związanej z zajmowanym stanowiskiem, było rynkowe itd.
Natomiast jeśli spojrzeć na orzeczenia wydane przez Sąd Okręgowy w Częstochowie – wówczas okazuje się, że sprawa nie jest tak oczywista.
CZYTAJ TERAZ:
ZUS nie może w drodze decyzji podważyć wysokości wynagrodzenia z umowy o pracę
W kilku orzeczeniach Sądu Okręgowego w Częstochowie – przykładowo: w wyroku z dnia 12 kwietnia 2019 r. IV U 1371/18, wyroku z dnia 21 sierpnia 2018 r. IV U 1800/17, wyroku z dnia 25 lipca 2018 r. IV U 385/18, Sąd wyraźnie zakwestionował prawo ZUS do weryfikowania wysokości wynagrodzenia ustalonego w umowie o pracę. We wszystkich trzech przywołanych orzeczeniach Sąd stanął po stronie obywatela w sporze z ZUS i ustalił podstawę wymiaru składek zgodnie z wynagrodzeniem określonym w umowie o pracę.
Sąd Okręgowy w Częstochowie uznał, że „Nie ma regulacji ustawowych, które uprawniałyby organy ZUS do swobodnego określenia wysokości wynagrodzenia stron umowy o pracę wbrew woli stron według nieznanych im kryteriów”.
Motywy wyroków Sądu Okręgowego w Częstochowie
Sąd podkreślił, że „(…) prawo ubezpieczeń nie przewiduje instytucji nadużycia prawa publicznego przez podmioty umów cywilnych. Taka konstrukcja prawna nie może wynikać z sądowej kreacji uprawnień ze sfery prawa prywatnego do sfery prawa publicznego poprzez przeniesienie cywilistycznych wad oświadczeń woli do prawa publicznego. Na poziomie ustawy sprzeciwia się temu zakres art. 1 Kodeksu cywilnego. Na poziomie Konstytucji art. 87 i art. 10. Z kolei w optyce praw-zasad podstawowych UE kreacja uprawnień stanowi jawną obrazę unijnych zasad: rządów prawa, legalizmu i dobrej administracji”(por. uzasadnienie wyroku SO w Częstochowie z dnia 12 kwietnia 2019 r., IV U 1371/18). Argument przywołany przez Sąd opiera się na konstytucyjnej zasadzie, zgodnie z którą organy administracji publicznej, a takim jest ZUS, są zobligowane do działania na podstawie przepisów prawa i w ich granicach. W tym kontekście stosowanie przez ZUS przepisów prawa cywilnego i zasad współżycia społecznego jest sprzeczne z ww. zasadą państwa prawnego. Organ (ZUS) nie ma ustawowej podstawy prawnej do definiowania jaka powinna być „ta właściwa” wysokość wynagrodzenia na umowie o pracę. W istocie rzeczy ZUS dokonuje tego ustalenia dowolnie bez kryteriów poddających się obiektywnej weryfikacji.
Stosując przepisy Konstytucji oraz prawa unijnego Sąd zakwestionował od lat przypisywane i dopuszczone przez orzecznictwo uprawnienie ZUS do ingerencji w umowy o pracę. Jak ocenił Sąd Okręgowy w Częstochowie „(…) wywodzona z art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy systemowej norma kompetencyjna, iż ZUS może kwestionować ważność treści każdej umowy o pracę w oparciu o bliżej nie sprecyzowane kryteria narusza unijną zasadę rządów prawa, gdyż nie zawiera ustawowych kryteriów ustalenia właściwego wynagrodzenia pracownika na potrzeby ubezpieczeń społecznych. Sądy i ZUS nie mogą kreować takich kryteriów nie wynikających z ustaw. Sądowa kreacja oznacza bowiem przekroczenie zakresu art. 10 Konstytucji oraz naruszenie art. 87 ust. 1 Konstytucji”.
Kolejnym argumentem, który powołuje Sąd dla uzasadnienia swojego stanowiska, jest autonomiczność i odrębność przepisów prawa ubezpieczeń społecznych wobec przepisów prawa cywilnego. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie może stosować przepisów prawa cywilnego – art. 58 Kodeksu cywilnego, czy też art. 8 Kodeksu pracy (odnoszących się do zasad współżycia społecznego), albowiem sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych nie są sprawami cywilnymi, a przepisy prawa ubezpieczeń społecznych nie zawierają regulacji pozwalającej na stosowanie przepisów prawa cywilnego w sprawach nieuregulowanych w prawie ubezpieczeń społecznych. Przepisy kodeksu cywilnego mogą być stosowane na gruncie ubezpieczeń społecznych tylko na podstawie wyraźnego odesłania zawartego w przepisach prawa ubezpieczeń społecznych, a takiego odesłania do stosowania art. 58 Kodeksu cywilnego nie ma w prawie ubezpieczeń społecznych.
Sąd podkreślił, że ZUS badając uprawnienie do zasiłków pod kątem zasad współżycia społecznego dopisuje dodatkowe wymogi do otrzymania świadczeń, których nie zawiera ani ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych ani ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Obie te ustawy określają jednoznaczne zasady ustalania zasiłków jednocześnie milczą w przedmiocie możliwości weryfikacji wynagrodzenia jako podstawy ustalania wysokości składki ZUS. Zdaniem Sądu:
„Klauzula ogólna jako uprawnienie przyznane władzy państwowej tj. organom ZUS oznacza zanegowanie przewidywalności prawa. ZUS przy braku ustawowych ograniczników i kryteriów ustalenia wynagrodzenia będąc organem władzy publicznej kieruje się kryterium własnych korzyści i może ustalać dowolnie wynagradzanie pracownika jako podstawę składki. Zmienia to w sposób oczywisty system ubezpieczeń (zakres gwarancji) przy milczeniu ustawodawcy”
Sąd w wydanych rozstrzygnięciach przyjął, że jeśli umowa o pracę jest wykonywana to nie można twierdzić, że jest pozorna.
Jednocześnie Sąd podkreślił na marginesie, że system ubezpieczeń społecznych wbrew twierdzeniom ZUS opiera się na nieekwiwalentności świadczeń w relacji do składki.
Przywołane w dzisiejszym wpisie odważne tezy Sądu Okręgowego w Częstochowie dają do myślenia. Argumentacja, którą stosuje Sąd jest spójna, logiczna i przekonująca. Bez dwóch zdań jest ona korzystna dla obywatela. Stąd też warto powołać się w swojej konkretnej sprawie na linię orzeczniczą Sądu Okręgowego w Częstochowie, która w kontrze do obecnie obowiązującego dominującego poglądu, wyklucza uprawnienie ZUS do ustalania wynagrodzenia innego niż to zapisane w umowie o pracę.
ZUS PODWAŻA UMOWĘ O PRACĘ. JAK SIĘ BRONIĆ? – CZ. I / CZ. II / CZ. III / CZ. IV
WZORY ODWOŁAŃ OD DECYZJI ZUS:
Prawnik ZUS. Działamy na terenie całej Polski.
Pomagamy na każdym etapie sporu z ZUS:
- porady prawne w sprawach ZUS
- kontrola / postępowanie wyjaśniające ZUS
- odwołanie od decyzji ZUS
- apelacja od wyroku sądu 1. instancji
- skarga kasacyjna w sprawach ZUS
Kancelaria prawna specjalizująca się w sporach z ZUS.
Zapytaj o ofertę – wycena zlecenia przeprowadzana jest za darmo.
Napisz / zadzwoń:
tel.: 502-619-281
e-mail: kancelaria@zawartka.pl
ZOBACZ TERAZ: KANCELARIA WYGRYWA SPRAWĘ Z ZUS