Blog

Jedną z cech konstrukcyjnych umowy o pracę odróżniającej ją od innych stosunków prawnych jest podporządkowanie pracownika. Zwłaszcza ta cecha stosunku pracy różni go od umowy zlecenia.

ZUS podważając umowę o pracę bardzo często pisze w decyzji, że właśnie tego charakterystycznego elementu umowy o pracę nie dopatrzył się w ramach postępowania wyjaśniającego i tym samym nie można mówić o tym, że strony faktycznie zawarły i wykonywały umowę o pracę skoro (zdaniem ZUS) nie ma w nim pracowniczego podporządkowania. ZUS za wszelką cenę stara się wykazać w decyzji, że „pracownik sam sobie organizował dzień pracy”, a „pracodawca w żaden sposób nie weryfikował wykonywania pracy”. Koniec końców ZUS dochodzi do wniosku, że „na gruncie niniejszej sprawy brak podstaw do przyjęcia, że praca była wykonywana w ramach podporządkowania pracowniczego”.

Brak podporządkowania pracowniczego = brak umowy o pracę. A jeśli nie ma umowy o pracę to nie ma ubezpieczenia do którego pracodawca zgłosił pracownika. ZUS jest „wolny” i nie musi płacić zasiłku.

Jak odpowiedzieć na ten zarzut ze strony ZUS? Trzeba w szczególności zwrócić uwagę na kilka aspektów. Po pierwsze rzeczywiście jest tak, że podporządkowanie musi wystąpić w stosunku pracy, aby można było mówić o ważnej umowie o pracę. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 listopada 2005 r., sygn. akt I UK 68/05. Warto zwrócić jednak uwagę na fakt, że orzecznictwo i doktryna prawa pracy dużo szerzej pojmują pojęcie podporządkowania niż rozumie je ZUS. Tu jest klucz do wykazania błędów w argumentacji organu rentowego.

Warto wspomnieć, że w literaturze przedmiotu wyróżnia się kilka aspektów podporządkowania: co do sposobu wykonania pracy, co do czasu oraz miejsca. Przyjmuje się, że nie wszystkie elementy podporządkowania muszą wystąpić łącznie, co jest wynikiem uelastycznienia stosunku pracy. Zgodnie z Komentarzem autorstwa prof. M. Tomaszewskiej: „Pojęcie podporządkowania ulega zmianie stosownie do ewolucji stosunków społecznych, przy tym kierunek tych zmian zmierza do zwiększenia samodzielności i niezależności pracownika. W tym znaczeniu podporządkowanie pracodawcy polega bardziej na wyznaczaniu przez pracodawcę zadań i efektów pracy niż ingerencji w sposób wykonania pracy czy bezpośrednim jej nadzorowaniu” (M. Tomaszewska, Komentarz do art. 22 Kodeksu pracy (w:) Kodeks pracy. Komentarz. Tom I. Art. 1-113, wyd. V red. K. W. Baran).

„Rozluźnienie” pracowniczego podporządkowania jest widoczne w orzecznictwie Sądu Najwyższego już w orzeczeniach z lat 90. XX wieku. W wyroku z dnia 7 września 1999 r., sygn. akt I PKN 277/99 SN wyjaśnił, że „podporządkowanie pracownika (art. 22 § 1 KP) może polegać na określeniu przez pracodawcę czasu pracy i wyznaczeniu zadań, natomiast co do sposobu ich realizacji pracownik ma pewien zakres swobody, zwłaszcza jeżeli wykonuje zawód twórczy”. W cytowanym wyroku Sąd Najwyższy w opozycji do hierarchicznego podporządkowania powołał się na pojęcie nowego podporządkowania autonomicznego.

Pomagając wielu osobom w sporach z ZUS i mając do czynienia na co dzień z decyzjami organu rentowego daje się zauważyć, że „nowy”, aczkolwiek w orzecznictwie funkcjonujący od ponad 20 lat, termin podporządkowania autonomicznego nie przebił się do świadomości urzędników w ZUSie. W swoich decyzjach ZUS zdaje się twardo bronić modelu podporządkowania hierarchicznego. Tymczasem „nowy” system podporządkowania autonomicznego pracownika cechuje przede wszystkim to, że pracodawca pozostawia pracownikowi istotny margines swobody co do sposobu realizacji powierzonego mu w ramach stosunku pracy zadania. Pracownik kształtuje samodzielnie swój czas, miejsce pracy i w określony przez siebie sposób realizuje powierzone mu zadania (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 marca 2006 r., sygn. akt I PK 146/05).

Podsumowując ten wątek rozważań, ZUS w sposób nieuzasadniony kwestionuje fakt zawarcia umowy o pracę powołując się na brak spełnienia przesłanki pracowniczego podporządkowania. ZUS upraszczając i zawężając wykładnię użytego w przepisie art. 22 § 1 KP zwrotu „podporządkowanie” wypacza jego właściwe rozumienie i wykładnię od lat prezentowaną w orzecznictwie oraz piśmiennictwie. Co zostało wyżej wykazane jest to błędny sposób wykładni.

W kolejnych wpisach na blogu będziemy kontynuować ten wątek.