Na pierwszy rzut oka tytuł dzisiejszego wpisu na blogu jest kuriozalny. Jak to? ktoś zapyta, albo ubezpieczony wykonuje pracę albo jest niezdolny do pracy. Nie da się pracować będąc jednocześnie niezdolnym do pracy. Otóż na gruncie prawa nie jest to tak oczywiste jak mogłoby się wydawać.
Pojęcie niezdolności do pracy opisuje sytuację fatyczną, która jest prawnie zdefiniowana. To w ustawach należy szukać odpowiedzi na pytanie czym jest „niezdolności do pracy”. Zgodnie z prawem rozróżniamy dwa jej stopnie. „Częściowa niezdolności do pracy”, która odnosi się do możliwości wykonywania pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji oraz „całkowita niezdolność do pracy”, która oznacza utratę zdolności do wykonywania >>>jakiejkolwiek pracy<<<.
Oba stopnie niezdolności do pracy nie odpowiadają jednak niezdolności do wszelkiej pracy, bez względu na stan i warunki jej wykonywania. Zatem pod względem prawnym może dojść do sytuacji, w której osoba świadcząca pracę kwalifikuje się do osób niezdolnych do pracy.
Poniżej kilka praktycznych przykładów z orzecznictwa sądów:
wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 15.12.2015 r., sygn. akt: III AUa 280/15
Sąd Okręgowy ustalił, że stwierdzone u ubezpieczonej upośledzenie słuchu – w aktualnym stanie klinicznego zaawansowania – czyni z niej osobę częściowo niezdolną do pracy, poczynając od 25 marca 2013 r. do 24 marca 2015 r. Pozostałe schorzenia, w tym nadciśnienie tętnicze oraz zaburzenia depresyjne, nie dają podstaw do orzekania długotrwałej, całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy.
Z przyczyn laryngologicznych ubezpieczona nie jest zdolna do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji zawodowych, biorąc także pod uwagę wiek, ogólny stan zdrowia, poziom wykształcenia, jak i możliwość wykonywania dotychczasowej lub innej pracy zgodnej z kwalifikacjami.
Niemniej pozostawanie w aktywności zawodowej przez ponad 4 lata, pomimo postępującego schorzenia, nie może stanowić przeszkody w przyznaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W ocenie Sądu I instancji utrzymywanie przez ubezpieczoną w tym czasie aktywności zawodowej wpłynęło pozytywnie na podtrzymywanie jej sprawności fizycznej i społecznego funkcjonowania, ale wymagało z jej strony dużego wysiłku i determinacji.
Poza tym Sąd Okręgowy podzielił pogląd, że wykonywanie zatrudnienia przez ubezpieczonego, który kwalifikuje się do osób trwale niezdolnych do pracy, nie pozbawia go prawa ubiegania się o świadczenie rentowe z ubezpieczenia społecznego (por. uchwała Sądu Najwyższego z 12 czerwca 1984 r., sygn. akt III UZP 24/84, wyrok Sądu Najwyższego z 17 stycznia 2002 r., sygn. akt II UKN 709/00, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 9 maja 2014 r., sygn. akt III AUa 1052/13).
Apelację od wyroku Sądu Okręgowego złożył ZUS, jednak Sąd Apelacyjny w Szczecinie w całości podzielił poglądy wyrażone przez Sąd 1. instancji.
wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 13.03.2018 r., sygn. akt: IV U 304/17
w sprawie chodziło o przyznanie ubezpieczonej prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. W związku z przebytym wylewem oraz innym schorzeniami ubezpieczona nie jest zdolna do pracy w wykonywanym zawodzie, tj. jako opiekun medyczny.
Sąd powołując się na opinie biegłych uznał, że ubezpieczona w znacznym stopniu utraciła zdolność od pracy zgodnej z jej kwalifikacjami i nie jest w stanie efektywnie wykonywać zadań związanych z zatrudnieniem wymagającym sprawności funkcji psychicznych, w tym konieczności stałych kontaktów z osobami chorymi i niepełnosprawnymi, udzielania im wsparcia, aktywnego rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych. Natomiast fakt kontynuacji obecnego zatrudnienia ma przede wszystkim charakter terapeutyczny – jest to działalność wyrywkowa i częściowa w dotychczasowym zatrudnieniu, ponieważ ubezpieczona nie jest w stanie wykonywać pracy indywidualnej opiekuna medycznego w pełnym zakresie obowiązków z powodu swojego stanu psychicznego, jak i ograniczeń fizycznych, a w niektórych dziedzinach sama potrzebuje pomocy i wsparcia.
Sąd wyjaśnił, że również w orzecznictwie przyjmuje się, że sam fakt wykonywania zatrudnienia przez ubezpieczonego, który kwalifikuje się do osób niezdolnych do pracy, nie pozbawia go prawa ubiegania się o świadczenia rentowe z ubezpieczenia społecznego.
Sąd Okręgowy uznał odwołanie ubezpieczonej za zasadne i zmienił decyzję ZUS przyznając ubezpieczonej prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.
Wyżej przytoczone orzeczenia pozwalają uznać za ugruntowane stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17.01.2002 r., sygn. akt: II UKN 709/00, że wykonywanie zatrudnienia przez ubezpieczonego, który kwalifikuje się do osób trwale niezdolnych do pracy, nie pozbawia go prawa ubiegania się o świadczenia rentowe z ubezpieczenia społecznego.