Współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej powoduje obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych i jest tytułem podlegania ubezpieczeniom społecznym przy spełnieniu określonych w ustawie przesłanek.
Zgodnie z definicją z art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności.
Z treści przywołanego przepisu wynika, że współpraca przy prowadzeniu działalności jest najszerzej rozumianą podstawą „zatrudnienia”, obejmującą swym zakresem wykonywanie pracy na podstawie umowy o pracę, na podstawie umów cywilnoprawnych, a także wszelką pomoc członkowi rodziny w prowadzeniu działalności gospodarczej lub świadczeniu usług bez podstawy prawnej.
Zacytowana definicja kładzie nacisk na trzy istotne przesłanki uznania za osobę współpracującą z osobą prowadzącą działalność gospodarczą:
(1) bycie w kręgu osób bliskich wymienionych w przepisie
(2) pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym
oraz
(3) „współpraca” przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej
Wszystkie te warunki muszą być spełnione łącznie.
POZOSTAWANIE WE WSPÓLNYM GOSPODARSTWIE DOMOWYM
Jak wyjaśnił w jednym ze swoich orzeczeń Sąd Apelacyjny w Katowicach, pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym oznacza najogólniej rzecz ujmując więź gospodarczą i emocjonalną opartą na pokrewieństwie i tytule prawnym. Ocena, czy osoba pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym zależy od okoliczności konkretnego przypadku, przy czym nawet fakt wspólnego zamieszkiwania nie może tu mieć decydującego znaczenia. Cechami charakterystycznymi dla prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego może być udział i wzajemna ścisła współpraca w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, niezarobkowanie i pozostawanie w związku z tym na całkowitym lub częściowym utrzymaniu osoby, z którą się gospodarstwo domowe prowadzi, a wszystko to dodatkowo uzupełnione cechami stałości, które tego typu sytuację charakteryzują. Artykuł 8 ust. 11 u.s.u.s. stanowi o „pozostawaniu” we wspólnym gospodarstwie domowym, co oznacza, że osoby pozostające we wspólnym gospodarstwie domowym mają zaspokajane potrzeby ze środków będących w dyspozycji wspólnoty (rodziny), które są przez te osoby przekazywane w czasie i rozmiarze uzasadnionym okolicznościami danej sprawy (wyrok SA w Katowicach z dnia 14.02.2019 r., sygn. akt III AUa 1803/18).
WSPÓŁPRACA PRZY PROWADZENIU DG
W orzecznictwie podkreśla się 4 cechy „współpracy” przy prowadzeniu dg w rozumieniu przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych:
(1) istotny ciężar gatunkowy działań współpracownika
(2) bezpośredni związek z przedmiotem działalności gospodarczej
(3) stabilność i zorganizowanie
(4) znaczący czas i częstotliwość podejmowanych prac
Ponadto można dopisać (5) przesłankę – mianowicie skoro ustawa wiąże przymus ubezpieczenia z uzyskiwaniem dochodów i chroni swym zakresem osoby utrzymujące się z własnej pracy, to właściwe jest uznanie, że współpracą przy prowadzeniu działalności jest takie współdziałanie małżonka, które generuje stałe dochody z tej działalności – wyższe, niż gdyby działalność tę małżonek prowadził samodzielnie.
„Współpraca” przy prowadzeniu działalności zakłada, że współpracujący ma istotny wpływ na tę działalność, a zatem wartość działania w ramach współpracy musi być znacząca pod każdym względem, m.in. ekonomicznym, czy organizacyjnym, z czym wiąże się cecha stałości w sensie stabilności ekonomiczno-zawodowej osoby zainteresowanej. Wykonywana przez osoby współpracujące działalność powinna charakteryzować się zorganizowaniem, stałością i pewną ciągłością, co zakłada konieczność systematycznego współdziałania członków rodziny przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Przesłanka ta jest spełniana w przypadku systematycznego powierzania osobie bliskiej przedsiębiorcy określonych i wyodrębnionych zadań mieszczących się w zakresie prowadzonej działalności pozarolniczej. Współpracą przy prowadzeniu działalności gospodarczej, powodującą powstanie obowiązku ubezpieczenia emerytalnego i rentowego, jest takie współdziałanie małżonka przedsiębiorcy, które generuje stałe, dodatkowe dochody z tej działalności, a więc małżonek przedsiębiorcy podejmuje aktywność przynoszącą mu określone dochody, z którą wiąże się obowiązek ubezpieczeń: emerytalnego i rentowych (tak Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 2 lipca 2019 r., sygn. akt III AUa 1814/16).
W ujęciu negatywnym przyjmuje się, że okazjonalna pomoc małżonka pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym, jaką świadczy on osobie prowadzącej działalność gospodarczą, nie wypełnia pojęcia „współpracy” w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy systemowej, jest to bowiem normalna realizacja obowiązków uregulowanych w art. 23 i 27 KRO.
W jednym z wyroków Sąd Apelacyjny w Łodzi uznał, że zwyczajowa pomoc, jaką świadczy osobie prowadzącej działalność gospodarczą małżonek prowadzący z nim wspólne gospodarstwo domowe, stanowi normalną konsekwencję obowiązku małżonków do wzajemnej pomocy oraz współdziałania dla rodziny wynikającą z KRO. Pomoc w postaci kompletowania dokumentów, zakupu drobnych materiałów, zawiezienia dokumentów do biura rachunkowego, składania deklaracji i dokumentów do urzędu skarbowego, wyszukiwania potencjalnych klientów na stronach internetowych, nie jest traktowana jako współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej w znaczeniu ustawowym (por. wyrok SA w Łodzi z dnia 24.01.2018 r., sygn. akt III AUa 257/17).
Trudno jest zdefiniować uniwersalne reguły pozwalającej na uznanie przekroczenia dopuszczalnej prawem granicy pomocy małżeńskiej; każdorazowo bowiem należy dokonywać tej weryfikacji z uwzględnieniem konkretnych okoliczności analizowanego przypadku.
Prowadzisz spór z ZUS i potrzebujesz pomocy prawnej?
Skontaktuj się z nami:
tel.: 502-619-281
e-mail: kancelaria@zawartka.pl