Po myśli art. 107 ustawy o emeryturach i rentach, prawo do świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy oraz wysokość tych świadczeń ulega zmianie, jeżeli w wyniku badania lekarskiego, przeprowadzonego na wniosek lub z urzędu, ustalono zmianę stopnia niezdolności do pracy, brak tej niezdolności lub jej ponowne powstanie.
Przepis ten daje podstawę prawną organowi rentowemu do wstrzymania wypłaty renty z tytułu niezdolności do pracy jeżeli w wyniku badania lekarskiego ustalono brak niezdolności do pracy. Jak to jest? ZUS wydał w pierwszej kolejności pozytywną decyzję i przyznał rentę opierając się na orzeczeniu komisji lekarskiej o niezdolności do pracy, po czym skierował ubezpieczonego po jakimś czasie ponownie na badania i okazało się, że nie występują przesłanki niezdolności do pracy w wyniku czego ZUS odmówił prawa do renty.
Niby świadczenie było przyznane, a zostało odebrane.
Otóż zgodnie z przepisami niezdolność do pracy co do zasady orzeka się na okres nie dłuższy niż pięć lat, z zastrzeżeniem, że może być orzeczona na okres dłuższy, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań co do odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu – pisaliśmy o tym we wcześniejszych wpisach na blogu. Już sam fakt uregulowań prawnych, według których niezdolność do pracy, będącą przecież podstawową przesłanką prawa do renty, należy zamknąć w pewne ramy czasowe pozwala wyprowadzić ogólny wniosek, że renta jest ze swej istoty świadczeniem okresowym, a nie stałym. Co więcej, jak podkreśla się w doktrynie, orzeczenie o niezdolności do pracy na okres dłuższy niż pięć lat nie jest także orzeczeniem stwierdzającym tę niezdolność na zawsze, lecz tylko prognozą, zgodną ze stanem wiedzy medycznej, że wcześniej nie zajdą zmiany zdrowia badanego, uzasadniające zmianę oceny niezdolności do pracy (tak Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 20.09.2018 r., sygn. akt: III AUa 1552/16).
W dodatku, podkreśla się że niezdolność do pracy jest ściśle związana ze zdrowiem ubezpieczonego (stopniem naruszenia sprawności organizmu) oraz z rokowaniem co do odzyskania przez niego zdolności do pracy zarobkowej (art. 12 ustawy o emeryturach i rentach). Jest stanem, który może ulegać zmianom, w związku z czym określenie „trwała niezdolność do pracy” i „renta stała” są pojęciami prawnymi mającymi inną treść niż w języku potocznym, odpowiadającą raczej określeniom „niezdolność orzekana na czas określony” i „niezdolność orzekana na czas nieokreślony” (por. uchwała SN z dnia 12.12.2011 r., sygn. akt: I UZP 7/11).
Jak lapidarnie ujął to sąd w jednym ze swoich orzeczeń, renta stała w rozumieniu art. 59 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach odnoszona jest do trwałości niezdolności do pracy, a nie „trwałości” prawa do renty.
W sprawie rozpatrywanej przez krakowski Sąd Apelacyjny, ZUS wstrzymał ubezpieczonej kobiecie prawo do renty. Renty, którą kobieta pobierała od ponad 30 lat – renta została przyznana ubezpieczonej w listopadzie 1984 r., a pobieranie renty zostało wstrzymane decyzją ZUS od czerwca 2015 r.
Podstawą decyzji organu rentowego o wstrzymaniu wypłaty renty było orzeczenie komisji lekarskiej ZUS z kwietnia 2015 r., w którym stwierdzono u ubezpieczonej brak niezdolności do pracy.
Jak podkreślił Sąd rozpoznający sprawę, w postępowaniu wszczętym z urzędu przez ZUS nie tyle weryfikowano prawidłowość wcześniejszego orzeczenia o niezdolności do pracy, co poddano analizie stan zdrowia ubezpieczonej istniejący w dacie badania przez komisję lekarską ZUS, w aspekcie dalszego trwania niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową. Wszczęte postępowanie zmierzało zatem do uzyskania aktualnej oceny stopnia naruszenia sprawności organizmu ubezpieczonej, wywołanego uszczerbkiem na zdrowiu związanym ze stwierdzoną u niej chorobą zawodową, z perspektywy ograniczeń w wykonywaniu pracy zgodnej z posiadanymi przez nią kwalifikacjami.
Komisja lekarska ZUS oraz biegli lekarze powołani już w toku sprawy sądowej z odwołania ubezpieczonej, stanęli na stanowisku, że na chwilę obecną po przebytym wirusowym zapaleniu wątroby ubezpieczona odzyskała zdolność do pracy zgodnej z jej kwalifikacjami (pielęgniarki), którą to pracę kobieta w rzeczywistości wykonuje.
Sąd uznał, że stwierdzenie braku niezdolności do pracy oznacza odpadnięcie warunku niezdolności do pracy wymaganego do uzyskania prawa do renty na podstawie art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy. W aktualnym stanie prawnym, analogicznie jak w poprzednim, nie ma podstawy prawnej do zachowania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy przez osobę, która odzyskała zdolność do pracy, nawet jeżeli w orzeczeniu komisji do spraw inwalidztwa i zatrudnienia uznano przed kilkunastu laty, że przyszłe badania lekarskie są zbędne ze względu na trwałą niezdolność do pracy. Orzeczenie niezdolności do pracy o charakterze trwałym nie wyklucza możliwości poprawy stanu zdrowia ubezpieczonego i nie tylko zmiany stopnia tej niezdolność lub jej okresu, ale nawet późniejszego stwierdzenia ustąpienia tej niezdolności i odzyskania zdolności do pracy, co prowadzi do utraty uprawnień rentowych przyznanych uprzednio na stałe. Orzekanie o niezdolności do pracy zawsze jest dokonywane na podstawie stanu zdrowia badanego istniejącego w dacie opiniowania, jak również z uwzględnieniem obowiązującej w tym czasie wiedzy medycznej odnośnie do rokowań odzyskania zdolności do pracy. Powszechnie znany jest fakt, iż stan wiedzy medycznej z biegiem lat ulega poszerzeniu, podobnie jak procesowi rozwoju podlegają metody leczenia poszczególnych jednostek chorobowych, co sprzyja możliwości powrotu do zdrowia i wykonywania pracy zarobkowej przy zastosowaniu nowoczesnych metod leczenia schorzeń, w tym leków nowej generacji.
(por. wyrok Sąd Apelacyjny w Krakowie z dnia 20.09.2018 r., sygn. akt: III AUa 1552/16).
