You are currently viewing NIEZDOLNOŚĆ DO PRACY

NIEZDOLNOŚĆ DO PRACY

Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach, niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Na gruncie tego przepisu wyróżnia się ekonomiczny i biologiczny element niezdolności do pracy. Dopiero łączne wystąpienie obu elementów pozwala na uznanie danej osoby za niezdolną do pracy.

Aspekt ekonomiczny

Niezdolność do pracy w aspekcie ekonomicznym sprowadza się do oceny  możliwości wykonywania przez ubezpieczonego dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy z uwzględnieniem rodzaju i charakteru dotychczas wykonywanej pracy, poziomu wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych. Jak podkreślił SN, w jednym ze swoich orzeczeń, należy przy tym mieć na uwadze, że ocena zdolności do pracy nie odnosi się do jednego konkretnego stanowiska pracy, lecz do pracy zgodnej z kwalifikacjami ubezpieczonego (wyrok SN z dnia 18.05.2010 r., sygn. akt: I UK 22/10). W tej kwestii organ rentowy i w drodze kontroli Sąd ubezpieczeń społecznych bada akta osobowe ubezpieczonego, jego wykształcenie, przebieg dotychczasowej kariery zawodowej, co umożliwia przeprowadzenie wszechstronnej analizy kwalifikacji zawodowych ubezpieczonego. Kwalifikacje zawodowe ubezpieczonego to mix jego wykształcenia oraz doświadczenia związanego z wykonywanymi dotychczas zawodami. Jak wskazał SN, „w orzecznictwie przyjmuje się, że przez kwalifikacje zawodowe należy rozumieć zarówno kwalifikacje formalne, czyli przygotowanie zawodowe udokumentowane świadectwami ukończenia nauki, dyplomami, zaświadczeniami, a także kwalifikacje rzeczywiste w postaci doświadczenia i praktyki zawodowej, które bez potrzeby przekwalifikowania zawodowego pozwalają podjąć pracę w innych warunkach i na innym stanowisku niż zajmowanym przed uzyskaniem świadczeń rentowych, ale zgodnym z poziomem posiadanych kwalifikacji zawodowych” – wyrok SN z dnia 17.04.2018 r., sygn. akt: I UK 85/17.

Do tak ustalonych w toku postępowania kwalifikacji wnioskodawcy należy odnieść ocenę jego zdolności (lub niezdolności) do pracy.

Aspekt biologiczny

Natomiast niezdolność do pracy w wymiarze biologicznym jest określana jako naruszenie sprawności organizmu. Ocena medyczna stwierdzająca występowanie określonych jednostek chorobowych i ich wpływu na funkcjonowanie organizmu człowieka dokonywana jest pod kątem stopnia naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji. Jak ujął to Sąd Apelacyjny w jednym ze swoich orzeczeń, „o niezdolności do pracy nie decyduje sam fakt występowania schorzeń, lecz ocena, czy i w jakim zakresie wpływają one na utratę zdolności do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami. Dotyczy to również schorzeń o przewlekłym charakterze. Schorzenia te muszą naruszać sprawność organizmu w znacznym stopniu na dłuższy okres czasu. Kluczowa dla stwierdzenia, czy rozpoznane u ubezpieczonego schorzenia czynią go niezdolnym do pracy, jest zatem ocena elementu „znaczności” ograniczenia jego zdolności do wykonywania pracy zgodnej z poziomem posiadanych przez niego kwalifikacji. Zaznaczyć także trzeba, że niezdolność do pracy w stopniu mniejszym niż „znaczny” nie jest niezdolnością do pracy objętą ochroną rentową” (tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 13.09.2018 r., sygn. akt: III AUa 41/18).

Niezdolność do pracy jest stopniowalna. Ochroną rentową objęte są dwa rodzaje niezdolności do pracy – całkowita niezdolność do pracy i częściowa niezdolność do pracy.

Całkowita niezdolność do pracy

W myśl art. 12 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach, całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Zgodnie z orzecznictwem, całkowita niezdolność do pracy wyraża się w spełnieniu łącznie kryterium biologicznego, polegającego na tym, że stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność powoduje całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy oraz kryterium ekonomicznego polegającego na całkowitej utracie zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 23.04.2018 r., sygn. akt: III AUa 428/17).

Częściowa niezdolność do pracy

Na podstawie przepisów, częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

W orzecznictwie sądów podkreśla się, że utrata zdolności do pracy nie może być utożsamiana z niezdolnością do wykonywania ostatniego z dotychczasowych zatrudnień, jeżeli pracownik może podjąć prace zgodne z poziomem posiadanych kwalifikacji. Jak wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Szczecinie:

Orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy nie wymaga stwierdzenia, iż osoba ubezpieczona nie może pracować w jakimkolwiek zawodzie, a jedynie przesądzenia, że nie może ze względu na stan zdrowia, pracować w zawodzie (na stanowisku pracy) zgodnym z jej kwalifikacjami. Ratio legis wyodrębnienia tej przesłanki stanowi wyeliminowanie sytuacji, w których ubezpieczeni o wyższych kwalifikacjach po utracie zdolności do ich zarobkowego wykorzystania zmuszeni byliby podjąć pracę niżej kwalifikowaną, do której zachowali zdolność, wobec braku środków do życia. Tym samym, ubezpieczony może być uznany za częściowo niezdolnego do pracy, gdy zachował zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (np. wymagającej niższych albo niewymagającej żadnych kwalifikacji-tak jak w tym przypadku), lecz jednocześnie utracił w znacznym stopniu zdolność do wykonywania pracy, do której posiada kwalifikacje. Nadto, podkreślenia wymaga, iż podjęcie jakiejkolwiek prostej pracy, w sytuacji gdy zainteresowany utracił zdolność do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami, nie oznacza przekwalifikowania warunkującego odzyskanie zdolności do pracy zarobkowej, o którym mowa w art. 12 ust. 1 u.e.r.f.u.s. i nie stanowi przeszkody do uznania nadal częściowej niezdolności do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 3 u.e.r.f.u.s.” (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 27.04.2017 r. sygn. akt: III AUa 655/16).

Podsumowując, uznanie ubezpieczonego za częściowo niezdolnego do pracy, może mieć miejsce w sytuacji gdy zachował on zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, lecz jednocześnie utracił w znacznym stopniu zdolność do wykonywania pracy, do której posiada kwalifikacje (np. osoba wykonująca zawód chirurga jest zdolna do wykonywania zawodu sprzątacza).

Dodaj komentarz