Stosownie do regulacji art. 84 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli pobranie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz z odsetkami obciąża płatnika składek.
W doktrynie prawa podkreśla się, że wspomniany przepis wykracza poza podstawową więź ubezpieczeniową i pozwala na pociągnięcie do odpowiedzialności podmiot, który nie pobrał nienależnych świadczeń. Jak przyjmuje się w orzecznictwie, płatnik składek odpowiada w sytuacji gdy przekazał organowi rentowemu dane stanowiące podstawę przyznania świadczenia (por. wyrok SN z dnia 4.08.2009 r., sygn. akt: I UK 77/09) oraz gdy były to dane nieprawdziwe (wyrok SN z dnia 3.10.2000 r., sygn. akt: II UKN 1/00). Podkreśla się ponadto, że konieczne jest stwierdzenie winy płatnika składek w przekazaniu nieprawdziwych danych (tak SN w wyroku z dnia 16.05.2017 r., I UK 186/16)
IN DUBIO PRO TRIBUTARIO
Wyjątkowe, ekstraordynaryjne jak stwierdził SN w jednym ze swoich orzeczeń, uregulowanie odpowiedzialności płatnika za wypłacone z ubezpieczenia społecznego świadczenia nakazują interpretować przepis art. 84 ust. 6 w sposób ścisły. Ponadto, wszelkie wątpliwości należy wyjaśniać na korzyść zobowiązanego. Z tej perspektywy należy wykładać przepis art. 84 ust. 6 usus. Stąd też kierując się taką reguł wykładni art. 84 ust. 6, Sąd Najwyższy przyjął, że nie wypełnia znamion odpowiedzialności płatnika sytuacja, w której ZUS uznał, że wypłacone wynagrodzenie w ustalonej wysokości nie odpowiada obowiązującym normom prawnym. Nie można uznać, że w tym wypadku doszło do przekazania przez płatnika organowi rentowemu „nieprawdziwych danych”. Jak uzasadnił SN, „(…) kwalifikacja prawna określonej rzeczywistości nie przystaje do wartości prawdy i fałszu”, albowiem „z art. 41 ustawy systemowej nie da się wyinterpretować, że płatnik składek zobligowany został do podawania tylko tych informacji, które nie kłócą się z normami prawa ubezpieczeń społecznych” (tak SN w wyroku z dnia 31.01.2018 r., sygn. akt: II UK 672/16).
Sąd Najwyższy w cytowanym wyroku (sygn. akt II UK 672/16) stanął na stanowisku, że w sytuacji gdy płatnik składek podał dane zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy, to nie ma podstaw do zobowiązania go do zwrotu świadczeń, których wypłata okazała się nienależna z wyniku następczej redukcji jego wynagrodzenia przez sąd.
ZA ZANIEDBANIA ORGANU RENTOWEGO PŁATNIK NIE PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚCI
Istnieje przy tym bardzo rozbudowany nurt orzeczniczy, w którym podkreśla się rolę ZUS w wypłacie świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Wszelkie zaniedbania leżące po stronie organu rentowego nie mogą być przerzucane na płatników składek. Płatnicy składek nie mogą być ‘kozłami ofiarnymi’ nieudolności ZUSu:
- Organ rentowy odpowiedzialny za wypłatę świadczeń z ubezpieczeń społecznych nie jest zwolniony z dokładnego, merytorycznego zbadania kierowanej do niego dokumentacji. Jeśli więc pobranie nienależnych świadczeń spowodowane było nie tylko błędem pracodawcy, ale i organu rentowego, nie można żądać od płatnika składek zwrotu tychże świadczeń – tak Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 16.02.2017 r., sygn. akt: III AUa 698/16;
- Organ rentowy odpowiedzialny za wypłatę świadczeń z ubezpieczeń społecznych nie jest zwolniony z dokładnego, merytorycznego zbadania kierowanej do niego dokumentacji. Jeśli więc pobranie nienależnych świadczeń spowodowane było nie tylko błędem pracodawcy, ale i organu rentowego, nie można żądać od płatnika składek zwrotu tychże świadczeń – tak Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 17.11.2016 r., sygn. akt: III AUa 966/16;
- Odpowiedzialność płatnika składek na podstawie art. 84 ust. 6 u.s.u.s. wynika z nieprawdziwości przekazanych danych, a nie z ewentualnego przekazania danych niekompletnych. W tym ostatnim przypadku, to na organie rentowym spoczywa obowiązek zgromadzenia dokumentów niezbędnych do wydania decyzji. Jest on też obowiązany, jako organ podejmujący decyzje, do kontroli przedstawionych mu dokumentów – tak Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 7.06.2016 r., sygn. akt: III AUa 1122/15.
Potrzebujesz pomocy prawnej?
Skontaktuj się z nami:
tel.: 502-619-281
e-mail: kancelaria@zawartka.pl