SKONTAKTUJ SIĘ Z NAMI: +48 502-619-281 E-MAIL: kancelaria@zawartka.pl
PRAWIDŁOWE POUCZENIE JAKO WARUNEK ŻĄDANIA ZWROTU NIENALEŻNIE POBRANEGO ŚWIADCZENIA

PRAWIDŁOWE POUCZENIE JAKO WARUNEK ŻĄDANIA ZWROTU NIENALEŻNIE POBRANEGO ŚWIADCZENIA

Warunkiem uznania, iż wypłacone świadczenie, jako mające charakter świadczenia nienależnie pobranego, podlega zwrotowi, jest świadomość osoby, która takie świadczenia pobrała – wynikająca ze stosownego pouczenia – o braku prawa do niego (tak m.in. SN w wyroku z dnia 11.07.2017 r., sygn. akt: I UK 302/16 oraz SN w postanowieniu z dnia 17.04.2018 r., sygn. akt: I UK 268/17).

Zacytowane wyżej orzeczenia są kontynuacją ukształtowanej linii interpretacyjnej, zgodnie z którą dla ustalenia obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, decydujące znacznie ma świadomość i zamiar ubezpieczonego, który pobrał świadczenie w złej wierze (tak SN w wyroku z dnia 24.11.2004 r., sygn. akt: I UK 3/04).

Zatem ZUS ma możliwość domagać się zwrotu nienależnie pobranego świadczenia tylko wtedy, gdy ubezpieczonemu można przypisać złą wolę. Jednocześnie prawidłowe pouczenie o braku prawa do świadczenia zostało zrównane ze złą wolą ubezpieczonego. Innymi słowy, jeśli ZUS wykaże że pouczenie było prawidłowe, to tym samym przyjmuje się, że ubezpieczony miał świadomość, że wypłacane mu świadczenia są świadczeniami nienależnie pobranymi. Zapoznanie się z pouczeniem jest obowiązkiem ubezpieczonego. Powszechnie, zarówno w piśmiennictwie jak i w judykaturze, przyjmuje się, że osoba, która miała możliwość zapoznania się ze stosowną informacją, a zaniechała jego przeczytania, nie może zostać zwolniona z obowiązku zwrotu świadczenia (tak m.in. L. Ramlo (w:) Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz, red. J. Wantoch-Rekowski).

Obowiązek wykazania w sprawie o zwrot nienależnie pobranych świadczeń, że ubezpieczony został należycie pouczony spoczywa na Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. To ZUS ma udowodnić w sądzie fakt prawidłowego pouczenia świadczeniobiorcy o okolicznościach powodujących wyłączenie prawa do świadczeń.

Pouczenie prawidłowe, to znaczy jakie?

W orzecznictwie został wypracowany na przestrzeni lat szereg cech prawidłowego pouczenia.

Podstawową sprawą jest to, aby pouczenie odnosiło się do pobieranego przez ubezpieczonego świadczenia. Co więcej, pouczenie powinno wskazywać w sposób wyraźny i wyczerpujący okoliczności, które powodują brak prawa do świadczeń. Przy czym przyjmuje się za dopuszczalne aby pouczenie polegało na przytoczeniu przepisów określających te okoliczności. Jednocześnie podkreśla się, że pouczenie powinno być na tyle zrozumiałe, aby pobierający świadczenie mógł odnieść je do swojej sytuacji, jednak pouczenie nie musi dotyczyć indywidualnie pobierającego świadczenie, gdyż nie da się przewidzieć, które z okoliczności wystąpią u konkretnego świadczeniobiorcy. Pouczenie powinno również zawierać zobowiązanie do powiadomienia organu rentowego o zajściu okoliczności powodujących utratę prawa do świadczeń. Takie wytyczne co do prawidłowego pouczenia można odnaleźć m.in w  wyroku SN z dnia 24.11.2004 r., sygn. akt I UK 3/04, wyroku SN z dnia 11.01.2005 r., sygn. akt: I UK 136/04 oraz wyroku SN z dnia 25.06.2010 r., sygn. akt: II UK 66/10.

Zwykle urzędowa formuła pouczenia jest realizowana przez ZUS poprzez zamieszczania pouczeń na drukach wniosków o świadczenia, bądź w samej decyzji Zakładu.

Pouczenia w sprawach o zasiłki z ubezpieczenia chorobowego

Jak wyglądają pouczenia w procedurze ubiegania się o zasiłki z ubezpieczenia chorobowego? Są one zamieszczane na drukach wniosków o przyznanie prawa do świadczenia. Zwykle w tego typu sprawach pouczenia są bardzo lakoniczne i nie spełniają kryteriów pouczenia prawidłowego.

Zaświadczenia płatnika składek, czyli formularze Z-3b na których prowadzący działalność gospodarczą występuje o prawo do zasiłku chorobowego, zasiłku opiekuńczego, zasiłku macierzyńskiego czy świadczenia rehabilitacyjnego zawierają na ostatniej stronie pouczenie, które jest bardzo ograniczone. Pouczenia te nie zawierają w szczególności informacji o sytuacjach wyłączających prawo do poszczególnych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Należy je zatem uznać za niespełniające kryteriów prawidłowego pouczenia. Ponadto w sprawach o prawa do zasiłków z ubezpieczenia chorobowego ZUS nie wydaje decyzji o przyznaniu zasiłku. W przypadku przyznania zasiłku wypłaca je świadczeniobiorcy bez wydawania decyzji pozytywnej.

Tym samym w sprawach o zwrot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego ZUS zwykle nie jest w stanie wykazać faktu należytego pouczenia świadczeniobiorcy.

Warto posłużyć się tym argumentem w odwołaniu od decyzji nakazującej zwrot nienależnie pobranych świadczeń. W wielu przypadkach wykazanie faktu braku pouczenia lub niewłaściwego pouczenie pomaga wygrać sprawę przeciwko ZUS – co widać po orzeczeniach sądów zajmujących się sprawami z odwołań od decyzji.

__________

Należy jednak pamiętać, że zgodnie z przepisami, a także orzecznictwem Sądu Najwyższego, samo ustalenie, że ubezpieczony pobierający zasiłek z ubezpieczenia chorobowego nie był pouczony o braku prawa do tego świadczenia, nie jest wystarczającą podstawą do stwierdzenia, że nie obciąża go obowiązek zwrotu pobranego zasiłku chorobowego. Sąd powinien bowiem rozważyć jeszcze drugą przesłankę uznania świadczenia za nienależnie pobrane (przesłankę z art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), mianowicie czy mimo braku stosownego pouczenia zasiłek chorobowy został wypłacony na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przez osobę pobierającą świadczenia (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26.07.2017 r., sygn. akt: I UK 287/16).

Dodaj komentarz

Close Menu